Jak podatki mogą wpływać na jakość ochrony zdrowia? Ekspercka debata w ramach Poznańskiego Kongresu Gospodarczego

W panelu udział wzięli zarówno przedstawiciele świata medycyny – prof. dr hab. n. med. Rodryg Ramlau, kierownik Katedry i Kliniki Onkologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu oraz dr hab. n. o zdr. Grzegorz Juszczyk, ekspert w dziedzinie zdrowia publicznego i profilaktyki, pracownik naukowy WUM, były dyrektor PZH, jak również eksperci podatkowi – dr Tomasz Tratkiewicz, ekspert ds. podatków w Pracodawcach RP, adiunkt na Uniwersytecie Łódzkim i Warszawskim oraz Wojciech Bronicki, doradca podatkowy, były dyrektor Departamentu Podatku Akcyzowego w Ministerstwie Finansów. Moderatorem dyskusji był znany dziennikarz ekonomiczny red. Wojciech Szeląg.

Jak przypomnieli we wstępie organizatorzy, ostatnie 3 lata ciężko doświadczyły społeczeństwo, a pandemia i obostrzenia z nią związane, rosnąca inflacja oraz wojna na wschodzie odbijają się na jakości życia każdego z nas.

"Wiele wskazuje, że sytuacja prędko nie wróci do normy. Jednocześnie wyraźnie widać wzrost spożycia używek, we wszystkich kategoriach wiekowych. W odpowiedzi na potrzeby budżetowe stworzono Mapę Akcyzową, która zapewnia odpowiedni wzrost obciążeń w poszczególnych grupach produktów. Mimo, że rząd chwali się wzrostem wydatków na zdrowie, nie przekłada się to na jakość programów profilaktycznych. PAN podniosła w tym roku kwestię niebezpiecznie rosnącej liczby osób palących papierosy, która obecnie doszła do 28.8%. w konsekwencji" – mogliśmy przeczytać we wstępie.

– Bezsprzecznie podatek akcyzowy jest ważnym narzędziem w kształtowaniu postaw. Mechanizmami podatkowymi można wpływać na zachowania ludzi, ale pod warunkiem, że będzie temu towarzyszyła edukacja – mówił Wojciech Bronicki.

Ze stanowiskiem przedmówcy zgodził się dr hab. n. o zdr. Grzegorz Juszczyk.

– Tak, mamy dowody w zdrowiu publicznym, że podatki modyfikują zachowania konsumentów papierosów i alkoholi
– zwrócił uwagę ekspert w dziedzinie zdrowia publicznego i profilaktyki.

Na pytanie red. Wojciecha Szeląga, na ile konsument jest świadomy, że płaci podatek cukrowy, dr Tomasz Tratkiewicz odpowiedział, że rola takiego podatku może być żadna, jeśli konsument nie wie, że takowy płaci.

Dalszą część dyskusji zdominował podatek akcyzowy, zwłaszcza ten od wyrobów tytoniowych. Jak przypomniał prof. Juszczyk, 97 proc. środków pozyskanych z tego tytułu przeznaczanych jest na leczenie skutków palenia, a na samą profilaktykę trafiają śladowe w zasadzie kwoty.

– W przypadku samorządów aż 3,5 miliarda złotych rocznie udaje się przeznaczać na profilaktykę antyalkoholową, dzięki stworzeniu systemu pozyskiwania środków na ten cel. W przypadku profilaktyki antynikotynowej brakuje takiego strumienia finansowego – zauważył.

Prof. dr hab. n. med. Rodryg Ramlau przypomniał, iż w Polsce rokrocznie na skutek palenia tytoniu umiera 80 tysięcy ludzi. – W przypadku tej grupy wystąpiła oczywiście konieczność stosowania drogiej diagnostyki dalszego leczenia. Koszty w tym przypadku są oczywiście ogromne. Każdego dnia w Polsce na skutek nowotworów złośliwych umiera 300 osób. 20 procent z nich spowodowanych jest właśnie paleniem papierosów – wyliczał kierownik Katedry i Kliniki Onkologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

W ocenie poznańskiego onkologa, żeby edukacja odniosła w tym przypadku efekt, musiałaby być wdrożona w placówkach edukacyjnych już na etapie przedszkolnym.

– Profilaktykę zaczynamy wdrażać zbyt późno. Jeśli w młodym umyśle nie zakorzeni się informacja, że człowiek – paląc – będzie skracał sobie życie, to nie osiągniemy zamierzonego celu – zwrócił uwagę prof. Ramlau.

– Poradnie antynikotynowe w Polsce przestały funkcjonować i w chwili obecnej nałogowi palacze nie znajdują miejsc, w których mogliby zostać otoczeni profesjonalną opieką – dodał.

W ocenie profesora, należy położyć nacisk na stworzenie w Polsce sieci takich poradni, żeby w nowoczesny sposób dotrzeć do palaczy i ich świadomości. Państwo też – co oczywiście jest prostsze w realizacji – powinno podwyższyć ceny wyrobów tytoniowych, które obecnie są na rynku zbyt dostępne.

– Dostępność papierosów dla młodzieży jest olbrzymia, są wyeksponowane wszędzie – zauważył prof. Ramlau.

Profesor Juszczyk próbował znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego profilaktyka antynikotynowa tak bardzo u nas kuleje. W jego ocenie fundamentalnym problemem jest brak edukacji i opór kolejnych ekip rządzących przed wprowadzeniem przedmiotu „Wiedza o zdrowiu”, o co od lat apeluje środowisko medyczne.

– Kluczem jest kwestia następująca – nie zaczynamy palenia. Tymczasem 82% palaczy zaczęło palić między 15. a 20. rokiem życia, ponad połowa 15-latków w Polsce ma za sobą inicjację, a 10% 15-latków pali regularnie – podał pracownik naukowy WUM i były dyrektor PZH.

Uczestnicy panelu zwrócili uwagę na sukces Szwecji, gdzie odsetek palących wynosi obecnie zaledwie 5 procent. Dzięki profilaktyce, jak również w promowaniu alternatywnych form korzystania z nikotyny.

– Naszym marzeniem, jako onkologów, jest to, żeby środki pozyskane z tytułu podatku akcyzowego trafiały w tym przypadku w jak największej części na profilaktykę. Nad takimi rozwiązaniami powinniśmy pracować – dodał na zakończenie prof. Ramlau.

– Brakuje mi trochę takiego ambitnego, polskiego podejścia do tematyki. Spoglądamy z zazdrością na inne kraje, jak np. Czechy, które właśnie wdrażają całościowy program redukcji szkód, obejmujący nie tylko palenie papierosów, ale także alkohol, narkotyki i inne uzależenienia. My w dalszym ciągu się tylko zastanawiamy – ocenił prof. Juszczyk.

Oby głos środowiska medycznego dotarł do decydentów, a liczba palących w Polsce sięgająca niemal 30% społeczeństwa, zaczęła spadać.