„Ty decydujesz jak reagujesz” – wzmacnianie odporności psychicznej i zapobieganie agresji rówieśniczej wśród dzieci i młodzieży

O pogarszającym się stanie zdrowia psychicznego młodych mieszkańców województwa małopolskiego, świadczy wzrost liczby zaburzeń psychicznych, zachowania oraz przypadków uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, a przede wszystkim wzrastający współczynnik prób samobójczych.

Samobójstwa są w Polsce drugą po wypadkach drogowych przyczyną zgonów wśród dzieci powyżej 13 lat, młodzieży i młodych dorosłych, a w ostatnich latach obserwować można tendencję wzrostową współczynnika samobójstw. Pośród czynników ryzyka zaburzeń zdrowia psychicznego i podejmowania zachowań ryzykownych w tej grupie wiekowej podaje się m.in. wysoki poziom odczuwanego stresu związanego z atmosferą w szkole oraz relatywnie niski poziom odczuwanego wsparcia społecznego i komunikacji w rodzinie. Samobójstwa stanowią jeden z elementów szerszego zjawiska jakim są zachowania autoagresywne.

Szacuje się, że około 10% nastolatków prezentuje zachowania autoagresywne, w tym w części z powodów samobójczych. Biorąc pod uwagę ważną rolę środowiska szkolnego w kształtowaniu zasobów dzieci i młodzieży, w szczególności w zakresie wzmacniania odporności psychicznej oraz zapobiegania i radzenia sobie z przemocą rówieśniczą, Województwo Małopolskie poprzez współpracę ze Szpitalem Klinicznym im. dr. J. Babińskiego w Krakowie, realizuje program profilaktyczny skierowany do dzieci i młodzieży, którego kompleksowe oddziaływania stanowią ofertę mogącą przyczynić się do poprawy kondycji psychicznej tej grupy, w tym zmniejszenia ryzyka suicydalnego.

- Samorząd Województwa Małopolskiego przyjął za swój priorytet troskę o zdrowie Mieszkańców Małopolski. Program „Ty decydujesz jak reagujesz” jest jednym pierwszych w Polsce programów profilaktyki samobójstw adresowany do młodzieży i młodych dorosłych. Zdrowie psychiczne, po okresie pandemii, stało się bardzo ważnym elementem działań z naszej strony. Dzięki opiece i środkom prewencyjnym możemy zapobiec wielu przykrym efektom tego typu chorób. Jak brzmi staropolskie przysłowie: lepiej zapobiegać, niż leczyć. - mówi wicemarszałek Łukasz Smółka.

Szpital Babińskiego będący jednostką samorządu województwa, to największa w regionie placówka realizująca zadania w zakresie leczenia zaburzeń i chorób psychicznych oraz terapii uzależnień. Świadczenia Szpital stara się realizować na najwyższym poziomie, stale podnosząc kompetencje personelu, dzieląc się swoją wiedzą, a także tworząc możliwie najlepsze warunki pobytu. Rocznie w Szpitalu Babińskiego przyjmowanych jest około 6 tys. pacjentów i udzielanych jest około 150 tys. porad. Jest to możliwe dzięki pracy ponad tysiąca osób, wśród których jest wielu doświadczonych i zaangażowanych w swą pracę lekarzy, psychologów, psychoterapeutów, terapeutów oraz pielęgniarek i pielęgniarzy. Nasi specjaliści biorą czynny udział w życiu naukowym i są autorami licznych publikacji. Na szeroką skalę prowadzona jest współpraca międzynarodowa (Niemcy, Holandia, Ukraina) oraz realizowane są różnorodne projekty badawcze, edukacyjne i promujące zdrowie.

W roku szkolnym 2021/22 Szpital zrealizował program „Ty decydujesz jak reagujesz” w 6 szkołach na terenie Krakowskiego Obszaru Metropolitarnego. Miał on charakter pilotażowy, a jego rezultaty wskazały wyraźnie na jego istotność i potrzebę kontynuacji i rozszerzenia. Warto zaznaczyć, że był to jeden z pierwszych w Polsce programów profilaktyki samobójstw adresowany do młodzieży i młodych dorosłych.

W drugiej edycji Program objął szkoły z całego województwa. Skoncentrowano się w nim na wzmacnianiu odporności psychicznej i zapobieganiu agresji rówieśniczej wśród dzieci i młodzieży, jako najistotniejszych czynnikach mających wpływ na ryzyko zachowań suicydalnych w środowisku szkolnym u dzieci i młodzieży zamieszkałej na terenie województwa małopolskiego.

Program skierowany jest do dzieci i młodzieży uczącej się w szkole podstawowej. Zajęcia dopasowane są do grupy wiekowej. Uczestnikami warsztatów są uczniowie wybranych 3 klas w szkole, w których w ocenie zespołu pedagogicznego występują największe problemy interakcyjne, komunikacyjne i adaptacyjne. Założeniem jest praca z uczniami i sytuacjami problemowymi na tle grupy. Ich głównym celem jest przeciwdziałanie zaburzeniom zachowania i emocji oraz propagowanie postaw sprzyjających efektywnemu radzeniu sobie ze stresem. Najstarsi uczniowie uzyskuje informację gdzie szukać realnej pomocy i wsparcia.
Program obejmuje również cykl szkoleń dla nauczycieli oraz spotkania z rodzicami. W ramach realizacji programu Szpital organizuje ponadto otarte webinaria, opracowane są materiały edukacyjne oraz promocyjne, a także dedykowana Programowi strona http://tydecydujesz.babinski.pl

Dotychczasową realizację Programu podsumowano na konferencji „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży - kiedy zapala się czerwona lampka”, która odbyła się w krakowskim Kinie KIJÓW w dniu 11 września 2023 r. Celem konferencji było poszerzenie wiedzy na temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz zwrócenie uwagi na podłoże tych zjawisk, wskazanie możliwości jakie daje aktualny system wsparcia i leczenia oraz omówienie narzędzi służących wzmacnianiu odporności psychicznej.

W trakcie konferencji przedstawiono informacje o tym jak rozwija się mózg nastolatków, (a wiedza ta może wyjaśnić wiele problemów jakie pojawiają się w okresie adolescencji), rozmawiano o kryzysach emocjonalnych u dzieci i młodzieży i o tym, jak je rozpoznać i jak na nie reagować oraz kiedy i gdzie szukać pomocy oraz jak rozmawiać z dziećmi o kryzysach psychicznych. Ważnym wystąpieniem było świadectwo osoby po kryzysie zatytułowane „To nie wyrok, jak poradziłem sobie z kryzysem psychicznym”. Przedstawiono także informacje dotyczące współczesnych zagrożeń, jakie czyhają na młodych ludzi (zwłaszcza w zakresie uzależnień i zachowań ryzykownych) oraz sposoby ich rozpoznawania, na co zwrócić uwagę, by ustrzec przed nimi młodych ludzi. W organizację wydarzenia zaangażowało się wielu specjalistów oraz Policja.

Dodatkowo, podczas konferencji podsumowano realizację dwóch dotychczasowych edycji Programu „Ty decydujesz jak reagujesz”. Przypomnijmy, zrealizowano szkolenia dla uczniów, nauczycieli i rodziców w 14 szkołach z województwa małopolskiego. Program został wysoko oceniony przez kadrę pedagogiczną a działania zrealizowane w szkołach znacząco wpłynęły na zwiększenie poziomu odczuwanego bezpieczeństwa wśród dzieci, młodzieży oraz nauczycieli.

Odbiorcy programu zostali wyposażeni w wiedzę z zakresu problematyki samobójstw, odporności psychicznej, agresji w grupie dzieci i młodzieży oraz sposobów radzenia sobie z trudnościami. Łącznie z Programu skorzystało i korzystają 34 szkoły z województwa małopolskiego, a w samym ostatnim roku szkolnym (2022/23) przeszkolono 627 uczniów, 302 nauczycieli oraz 376 rodziców. Tworzący program stale pracują nad rozszerzeniem wsparcia i jak najlepszym dotarciu do jak największej grupy potrzebujących.

Dzięki stworzeniu spójnej kolorystyki, wyrazistego loga oraz jednolitej grafiki znajdującej się zarówno w materiałach informacyjno-edukacyjnych jak również na stronie internetowej, na stronach social mediów Program uzyskał swoją rozpoznawalność i był odbierany bardzo pozytywnie. Jednolitość przekazu powodowała łatwość przyswajania i chęć odbioru przekazywanych treści a Program odbierano jako wyjątkowo profesjonalny.